Η απόλαυση του κρασιού, γεμάτη λαμπερές στιγμές, δίνει συχνά πρόγευση για το τι συμβαίνει στον παράδεισο. Κι επειδή αυτό μοιάζει πολύτιμο προνόμιο, μερικοί θέλουν να φτάσουν την κορυφή – όχι απλώς να απολαμβάνουν, αλλά να κάνουν εμάς τους υπόλοιπους να νιώθουμε προνομιούχοι: η μαγεία της δημιουργίας τούς κάνει να περάσουν στην παραγωγή.
Έλα όμως που η παραγωγή κρασιού αποτελεί επένδυση μακράς πνοής, τεράστιων κόπων και ατέλειωτης υπομονής! Αξίζουν θαυμασμό όσοι οινοποιοί ήρθαν στο κρασί από άλλους επαγγελματικούς χώρους. Αλλά και οι παραδοσιακοί αμπελουργοί-οινοποιοί, με επαγγελματικούς δεσμούς που χάνονται στο χρόνο, είναι αξιοθαύμαστοι: η σχέση τους με το αμπέλι και τη γη, η σχέση με το κρασί κυλάει στις φλέβες τους για γενιές ολόκληρες. Δεν είναι απλώς επάγγελμα να είσαι οινοποιός. Μοιάζει με σχέση πάθους, παλιά ή καινούρια, με σχέση αποκλειστικής αφοσίωσης σε έναν απαιτητικό σύντροφο. Έτσι και τον παραμελήσεις ή για λίγο τον ξεχάσεις, θα «εισπράξεις» ένα ηχηρό χαστούκι: σαν δίκαια προσβεβλημένη ερωμένη, που δεν θα σου προσφέρει άλλο τη σαγήνη της, το κρασί δεν θα είναι αυτό που ονειρευόσουν.
Ακριβώς εδώ μπορεί να βρίσκεται και η κρυφή γοητεία της οινοποιίας. Στην απόφαση να ταυτίσεις τη ζωή σου όχι απλώς με κάτι πραγματικά λαμπερό και απολαυστικό, αλλά με κάτι που μέχρι να το κατακτήσεις, πρέπει να περάσεις ένα σωρό δοκιμασίες για να του δείξεις ότι το αξίζεις. Και πάνω απ’ όλα, να δείξεις ότι η γενναιοδωρία προς τον απαιτητικό σου σύντροφο είναι το ίδιο μεγάλη με την αφοσίωσή σου. Για χρόνια λοιπόν η σχέση του «καταναλωτή» με το κρασί ήταν γραμμική, σχεδόν απλοϊκή.
Δεν ενδιαφερόταν παρά για πρακτικές συμβουλές που προετοίμαζαν αυτό που επρόκειτο να έρθει αργότερα. Κι επειδή πλέον όχι μόνο φτιάχνονται περισσότερα και πολύ καλύτερα κρασιά, αλλά και τα δεχόμαστε ως στολίδια των καλύτερων στιγμών μας, άλλαξαν και αυτά που θέλουμε να μαθαίνουμε: δεν έχουμε πια απλούς «καταναλωτές», αλλά ενδιαφέροντες ανθρώπους, γεμάτους πάθος κι ενθουσιασμό, που απαιτούν να ξέρουν ό,τι κρυβόταν μέχρι τώρα πίσω από ένα μπουκάλι ή μία ετικέτα κρασιού.
Αυτά που αξίζει να γνωρίσεις στο ελληνικό οινοποιητικό τοπίο είναι πολλά, γοητευτικά και μερικές φορές μαγικά. Πολλές από τις μεγάλες, παλιές οινοποιίες έχουν αλλάξει όψη και λογική, αρκετοί από αυτούς που κάποτε λέγαμε «μικρούς παραγωγούς» πέρασαν σε μεγαλύτερα μεγέθη, χωρίς να χάσουν τον προσανατολισμό τους, και η περιπέτεια συνεχίζεται. Το τοπίο του ελληνικού κρασιού αλλάζει συνεχώς, η σχέση μας με το κρασί γίνεται όλο και πιο στενή και sophistique και διαρκώς δημιουργούνται νέα οινοποιεία, χάρη σε ανθρώπους γεμάτους ενθουσιασμό και έτοιμους να δώσουν τα πάντα για να δείξουν ότι αξίζουν να είναι πραγματικά προνομιούχοι: προσφέροντάς μας κρασιά που μας κάνουν κι εμάς προνομιούχους…
Τι μπορεί, λοιπόν, να κρύβει στις μέρες μας μια ετικέτα κρασιού και πώς μπορούμε να το ανακαλύψουμε; Ή, πώς θα δούμε πέρα από τα απλά πληροφοριακά στοιχεία και τις τεχνικές λεπτομέρειες; Με άλλα λόγια, η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα εκφράζει ένα μεγάλο στοίχημα: την ανάγκη της διαρκώς εξελισσόμενης Ελληνικής Οινοποιίας να κάνει τον «καταναλωτή» να ενδιαφερθεί και να απολαύσει ό,τι την έκανε να βρίσκεται σε θέση μάχης και διαρκούς προόδου. Εμείς θα εστιάσουμε σε δέκα περιπτώσεις, όπου πίσω από την ετικέτα κρύβονται οι λόγοι διαρκούς ανόδου της Ελληνικής Οινοποιίας.
Κτήμα Χατζημιχάλη / Δημήτρης Χατζημιχάλης
Ο Δημήτρης Χατζημιχάλης, Μικρασιάτης την καταγωγή και με την ελληνικότητα παρούσα στη ζωή του, είναι αυτός που έφερε τη νέα έννοια του καλού κρασιού στην Ελλάδα.
Ο άνθρωπος που ουσιαστικά εγκαινίασε την πορεία του ελληνικού κρασιού προς την ποιοτική αναβάθμιση, και το όνομά του για χρόνια ταυτιζόταν με τον όρο «καλό κρασί» και με το φαινόμενο των «μικρών παραγωγών», δεν ήταν πάντα οινοποιός! Για χρόνια, ένα μέρος της οικογένειας Χατζημιχάλη ήταν πρωτοπόρο σε ένα διαφορετικό τομέα δραστηριότητας: τα πολυτελή ρολόγια. Ο ίδιος ο Δημήτρης Χατζημιχάλης μόλις πριν από λίγα χρόνια εγκατέλειψε οριστικά την άλλη επαγγελματική του δραστηριότητα, την εισαγωγή ραδιοφώνων και τη συναρμολόγηση και εισαγωγή τηλεοράσεων. Αυτό που γύρω στα μέσα των ’80s είχε ήδη κάνει αισθητή την παρουσία του, τα πρώτα κρασιά Χατζημιχάλη, δεν έδειχνε ακόμα παρά μόνο ψήγματα για το πού επρόκειτο να φτάσει. Δεν είχε έρθει ακόμα ο καιρός για να περάσει αυτή η δραστηριότητα σε πρώτο πλάνο.
Τι ήταν αυτό που έκανε τον Δημήτρη Χατζημιχάλη να ασχοληθεί με την παραγωγή κρασιού, σε σημείο που να ανατρέψει τα κακώς κείμενα και όχι απλώς να φρεσκάρει το ρυτιδιασμένο πρόσωπο του ελληνικού κρασιού, αλλά να το ανατρέψει και να γίνει ο σημαντικότερος συντελεστής μιας απίστευτης αλλαγής; Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα, όπως κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ποιο είναι το βαθύτερο κίνητρο ενός καινοτόμου επιχειρηματία – και ακόμα λιγότερο για τους λόγους που έφεραν τη στροφή προς ένα αντικείμενο τόσο διαφορετικό και ασυνήθιστο, με τόσο μικρό ενδιαφέρον και απήχηση την εποχή εκείνη. Ίσως όμως εκεί ακριβώς να βρίσκεται ο ρόλος των πρωτοπόρων: να πιάνουν τα μηνύματα των καιρών, να «μυρίζονται» τις αλλαγές που ετοιμάζονται υπογείως, αλλά και να εκφράζουν άμεσα τις διαφοροποιημένες επιθυμίες των καταναλωτών με ανοιχτούς ορίζοντες!
Η ουσία είναι ότι ο Δημήτρης Χατζημιχάλης άρχισε προσεκτικά και σχεδόν διστακτικά, σαν να ήθελε να δει τις αντιδράσεις προς την καινοτόμο προσπάθειά του – ίσως και γιατί δεν ήθελε να θεωρηθεί ότι προσπαθεί να μάθει τον Έλληνα καταναλωτή να πίνει καλό κρασί. Η επιλογή της Αταλάντης μπορεί να φαίνεται συγκυριακή, μόνο αυτό όμως δεν συνέβαινε. Καθώς υπήρχε εκεί ένα κτήμα (με άλλου είδους δραστηριότητες), διαπιστώθηκε ότι τα εδάφη του ήταν κατάλληλα για τη φύτευση οιναμπέλων. Και καθώς ήταν η εποχή των πρώτων ανοιγμάτων προς τη μεγάλη σκηνή του κόσμου και των πρώτων προσπαθειών εγκλιμάτισης του «κοσμοπολίτικου» (όρος Χατζημιχάλη) Cabernet Sauvignon, το πρώτο κρασί του Κτήματος βγήκε από αυτή την ποικιλία.
Από την αρχή της πορείας του και για αρκετά χρόνια φάνηκε ότι το Κτήμα Χατζημιχάλη ήταν προσανατολισμένο προς την παραγωγή κρασιών από διεθνείς ποικιλίες σταφυλιού, ίσως και γιατί, για τα δεδομένα της εποχής, η χρήση τους ήταν το μόνο αντίδοτο προς την τότε μετριότητα. Ωστόσο, ο οίστρος του Δημήτρη Χατζημιχάλη και η διάθεσή του να φτάσει ψηλά, και ως οινοποιός, δεν τον έκανε μόνο να αφοσιώνεται όλο και περισσότερο στην παραγωγή κρασιού. τον βοήθησε επιπλέον και στην επιτυχία των πρώτων προσπαθειών, ώστε στη συνέχεια να αρχίσει να αγοράζει (πάντα στην ίδια περιοχή) νέες εκτάσεις γης και να δείχνει περισσότερη εμπιστοσύνη στις ελληνικές ποικιλίες σταφυλιού – για να μπουν γερές βάσεις για την πραγματοποίηση του οράματος του.
Γιατί σε τελευταία ανάλυση, αυτό «κρύβεται» πίσω από κάθε ετικέτα της μεγάλης πλέον γκάμας κρασιών Χατζημιχάλη: ένα όραμα, που το πρώτο μέρος του έχει πραγματοποιηθεί από χρόνια – μια και από τά τέλη της δεκαετίας του ’70, χάρη στην πρώτη απόπειρα του Δημήτρη Χατζημιχάλη, ο Έλληνας άρχισε να «κάνει κέφι» το καλό κρασί. Το δεύτερο μέρος του οράματος, συνεχείς επεκτάσεις και διαρκής βελτίωση αλλά και προσφορά νέων κρασιών, ίσως να μην ολοκληρωθεί ποτέ! Γιατί είναι χαρακτηριστικό κάθε ανήσυχου, κάθε καινοτόμου και δημιουργικού επιχειρηματία, να μη σταματά ποτέ: η τελειομανία δεν έχει και δεν πρέπει ποτέ να έχει φραγμούς!
Ο Δημήτρης Χατζημιχάλης ξεκίνησε από σχετικά μικρός και μαθαίνοντάς μας το καλό κρασί έφτασε να γίνει μεγάλος, χωρίς να χάσει τον προσανατολισμό προς την ποιότητα. Σήμερα που αποκλειστική του δραστηριότητα είναι η παραγωγή κρασιού, η γκάμα του περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό ετικετών και τύπων κρασιών, που καθεμιά κρύβει το δικό της μυστικό. Όλες μαζί όμως, ως σύνολο, αποκαλύπτουν ένα άλλο μυστικό: για να πάει μπροστά το ελληνικό κρασί, δεν χρειάζεται να χάσει τη γοητεία του μύθου του. πρέπει απλώς να ξεφύγει από τα δεσμά του ελιτισμού και «εκδημοκρατιζόμενο» να αγγίξει τις καρδιές όλου του κόσμου. Γι’ αυτό και η παρούσα αναβαθμισμένη φιλοδοξία του Χατζημιχάλη, να φτιάξει κρασιά από συγκεκριμένα αμπελοτόπια είναι και πρωτοποριακή, ως συνήθως, και πολύ κοντά στις απαιτήσεις κάθε φίλου του κρασιού.
Θανάσης Παπαϊωάννου
Στις χώρες όπου η παράδοση της οινοποιίας εκτυλίχθηκε χωρίς διακοπές, το ίδιο ομαλά με την αδιάλειπτη εξέλιξη της κοινωνίας, η ταύτιση των οινοπαραγωγών (ακόμα και των αριστοκρατών του Bordeaux) με τη γη δεν ξεχάστηκε ποτέ. Ίσως κιόλας αυτός είναι ο λόγος που τα κρασιά τους είναι συχνά τόσο σπουδαία. Στη σύγχρονη Ελλάδα, όμως, οι άνθρωποι της γης δεν είναι glamorous. Αν και το κρασί, κατεξοχήν προϊόν της γης, είναι τα τελευταία χρόνια στα πάνω του και όλοι καμαρώνουμε για την «τελευταία ανακάλυψή» μας, οι Έλληνες οινοποιοί χρειάστηκε να αποκτήσουν νέες συνήθειες για να προβάλουν στο προσκήνιο. Κι αυτό μπορεί να ήταν αρκετά εύκολο για αυτούς που μαγεύτηκαν από το κρασί και θέλησαν να επενδύσουν σε αυτό την επιτυχία από άλλα επαγγέλματα, αλλά πολύ δύσκολο –ίσως και αδύνατο– για εκείνους που η ζωή τους ήταν εξαρχής ταυτισμένη με το αμπέλι και το κρασί.
Κατά τη γνώμη μου μάλιστα, οι «άνθρωποι της γης» μπορούν να φτιάξουν καλό κρασί πολύ πιο εύκολα από τους «επιχειρηματίες» ή τους «νεοφερμένους», γιατί ξέρουν να ακούν τα μηνύματα της γης και τις επιθυμίες της. «Αυτοί» ξέρουν, ενώ οι καινούριοι χρειάζεται να μάθουν…
Αν υπήρχε μόνο ένας Έλληνας αμπελουργός-οινοποιός που να εξέφραζε αυτό το παράξενο είδος ανθρώπου, αυτός θα ήταν σίγουρα ο Θανάσης Παπαϊωάννου. Στις μέρες μας, που είναι τόσο σπάνια η πραγματική επικοινωνία, δυσκολεύεσαι να «πιάσεις» το λόγο ενός οινοποιού-ανθρώπου της γης. Κι αν μάλιστα δεν ενδιαφέρεσαι να γνωρίσεις παρά μόνο το έτοιμο κρασί, τότε η επικοινωνία με ανθρώπους σαν τον Θανάση Παπαϊωάννου θα είναι μάλλον δύσκολη. Θα στερηθείς όμως το προνόμιο να μάθεις και να απολαύσεις την πραγματική γοητεία του κρασιού, θα δυσκολευτείς να καταλάβεις όχι μόνο τι κρύβεται πίσω από την ετικέτα κάθε κρασιού Παπαϊωάννου, αλλά και γιατί τα κρασιά αυτά έχουν τόση προσωπικότητα και χαρακτήρα. Αν παραταύτα έχεις την υπομονή να ακούσεις τον Θανάση Παπαϊωάννου και, ακόμα καλύτερα, αν έχεις την τύχη να σε γυρίσει στα αμπέλια του μιλώντας διαρκώς, τότε «θα καταλάβεις»! Κι ας χρειαστεί να αφήσεις τη γευσιγνωσία για αργότερα…
Δεν είναι καθόλου μα καθόλου τυχαίο ούτε ότι το δίδυμο Παπαϊωάννου-Γη εκφράζεται αριστοτεχνικά στη «Νεμέα» του, ούτε ότι όλες οι σημερινές καλές «Νεμέες» ήρθαν μετά από αυτόν και μοιάζει να αναμετρούνται με τη δική του.
Κι αν οι σημερινοί οινοποιοί (Έλληνες και ξένοι) χρειάστηκε να γίνουν έντονα δημοσιοσχετίστες, ένας οινοποιός-άνθρωπος της Γης σαν τον Θανάση Παπαϊωάννου επιβάλλεται να παραμείνει «φανατικός» και μονοκόμματος για να προφυλάξει τη μοναδικότητα του κρασιού του.
Μπορεί λοιπόν ο κύριος Θανάσης να μη ξέρει να σου μιλήσει και τόσο άνετα για «μεγάλο» κρασί, τα έργα του όμως μιλούν πολύ καλύτερα. Πάρτε, για παράδειγμα, τη «Νεμέα» του και μάλιστα στην πιο εκλεκτή και σπάνια εκδοχή της, το «Μικροκλίμα Παπαϊωάννου». Απολαύστε το χρώμα της, μυρίστε το μπουκέτο αρωμάτων της και δοκιμάστε προσεκτικά τη γεύση της. Σίγουρα θα «ακούσετε» τη γη να μιλάει, με τη βοήθεια της οινοποίησης του Παπαϊωάννου. Μπορεί η Νεμέα, ίσως και η Ελλάδα ολόκληρη, να μην κατάφερε ακόμα να φτιάξει πραγματικά «μεγάλα» κρασιά, αλλά μόνο με ανθρώπους σαν τον Θανάση Παπαϊωάννου μπορεί να το καταφέρει – πολύ περισσότερο που και σπουδαία ποικιλία σταφυλιού υπάρχει, και εξαιρετικά εδάφη. Το «μεγάλο» κρασί ξεκινάει –και θα έρθει– πάνω απ’ όλα όταν ο αμπελουργός-οινοποιός «ακούσει» τη γη και ντρεσάρει το αμπέλι του, ώστε να εκφράσει το μήνυμα της.
Η οινοποίηση, σε αυτή τη διαδικασία θα αναδείξει τα χαρακτηριστικά της γης. Μάθαμε βέβαια από τον Θανάση Παπαϊωάννου τι θα πει καλή «Νεμέα», αλλά είδαμε και εξακολουθούμε να βλέπουμε και να χαιρόμαστε τι θα πει τόλμη. Γιατί κυρίως τόλμη χρειάζεται για να φτιάξεις και άλλους τύπους κρασιών –και μάλιστα λευκών– στο βασίλειο του «Αγιωργίτικου», μιας τόσο χαρισματικής ποικιλίας σταφυλιού. Και αν ανοίξουμε μια φιάλη από αυτά τα κρασιά Παπαϊωάννου και δοκιμάσουμε το περιεχόμενό της, θα διαπιστώσουμε ότι πίσω από την ετικέτα της κρύβεται ο συνδυασμός της γνώσης της γης και του σταφυλιού με την τόλμη του φιλόδοξου οινοποιού. Αυτό δηλαδή που δημιουργεί το επιτυχημένο και απολαυστικό αποτέλεσμα.
Σωτήρης Αϊβαλής
Δύσκολο, πολύ δύσκολο πραγματικά να τα βάλεις με τα θηρία ή –έστω– με τη δύναμη και τη φήμη μιας περιοχής «επικίνδυνης» για τους καινούριους και μικρούς. Κι από πάνω, να θέλεις να πετύχεις και να γίνεις και γνωστός… Κι ας λέει ό,τι θέλει ο μύθος της σύγκρουσης του Δαβίδ με τον Γολιάθ!
Ο Σωτήρης Αϊβαλής είναι πεισματάρης και ισχυρογνώμων. Το καταλάβαμε αμέσως όταν τον γνωρίσαμε, την άνοιξη του 1998, από το πάθος και το πείσμα πού «έβγαζε» η έκφραση των απόψεων του – και μάλιστα για θέματα τόσο καυτά όσο η Νεμέα και το Αγιωργίτικο. Τολμούσε από τότε να τα βάλει με τις κυρίαρχες απόψεις για αυτά τα θέματα και πάσχιζε να κάνει αυτές τις απόψεις να ακουστούν και να ληφθούν υπόψη. Οκτώ χρόνια μετά εξακολουθεί να υπάρχει και να γίνεται, ο ίδιος και τα κρασιά του, όλο και πιο γνωστός.
Φαίνεται, ή μάλλον δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι το πείσμα (μαζί με τις κατάλληλες κινήσεις) ανταμείβεται. Και όχι απλώς αυτό, αλλά τελικά το πείσμα και το πάθος είναι απαραίτητα, εφόσον θέλεις να πετύχεις σε μια ζώνη τόσο δυνατή σαν την Νεμέα – ιδίως μάλιστα όταν δεν είσαι μόνο καινούριος αλλά και «μικρός». Η Ιστορία του κρασιού μάς θυμίζει διαρκώς ότι σε παγκόσμια κλίμακα, οι συνθήκες ή οι ανταγωνιστές εντός μιας διάσημης και γεμάτης βάρος περιοχής, δεν θα σε αφήσουν να πάρεις ανάσα – αν δεν σου «σκάψουν το λάκκο» από πάνω…
Ο Αϊβαλής βρίσκεται στο αμπελοτόπι του Αγίου Σωτήρος. Τόσο το γεγονός ότι «τόλμησε» και ωστόσο εξακολουθεί να υπάρχει, όσο και το ότι στην περιοχή των μεγάλων μεγεθών έφτιαξε ένα boutique οινοποιείο (κατά τον εύστοχο όρο των Καλιφορνέζων οινοποιών), είναι αυτά καθαυτά γεγονότα πολύ ευχάριστα. Γιατί μαζί με όλα τα άλλα αποδεικνύουν ότι το κρασί θέλει πάνω απ’ όλα τόλμη – και ο Αϊβαλής ήταν αποφασισμένος να πετύχει. Από την άλλη, ο γεμάτος ένταση και κάποια αυστηρότητα χαρακτήρας του καλύτερου κρασιού του («Μονοπάτι») δείχνει την ίσως υποσυνείδητη γνώση του παραγωγού για τη στενότητα του δρόμου που οδηγεί στην καταξίωση – ενός δρόμου που μοιάζει, καληώρα, με δύσβατο μονοπάτι.
Και αν δεν υπήρχαν στις μέρες μας τέτοιοι πεισματάρηδες και τολμηροί, είτε ο κόσμος θα γινόταν ανιαρός και η ζωή βαρετή, είτε στο μικρόκοσμο του κρασιού δεν θα φύσαγε ολόφρεσκος αέρας ανανέωσης χάρη στην καινούρια φουρνιά των μικρών παραγωγών.
Κτήμα Μερκούρη / Βασίλης και Χρήστος Κανελλακόπουλος
Refosco και Μαυροδάφνη, τι περίεργος στ’ αλήθεια συνδυασμός! Από τη μία, μια ποικιλία σταφυλιού παντελώς άγνωστη στην Ελλάδα και από την άλλη μια πελοποννησιακή ποικιλία που συνεχίζει να παραπαίει μεταξύ της λήθης και της δυνατότητας να δώσει πολύ ενδιαφέροντα κρασιά, γλυκά και ξηρά.
Αυτά ήταν τα αρχικά δεδομένα του «Κτήματος Μερκούρη»,του benchmark κρασιού, που μας άνοιξε τα μάτια και μας έκανε να αγαπήσουμε το τότε μοναδικό κρασί του Κτήματος, αλλά και να θελήσουμε να γνωρίσουμε το ίδιο το Κτήμα. Μπορεί η πρώτη μας επίσκεψη στο Κτήμα Μερκούρη να έγινε μια νύχτα με καταρρακτώδη βροχή κι αφού είχε προηγηθεί πολύωρη διακοπή ηλεκτρικού, αλλά το γεγονός και μόνο ότι ήμασταν από τους λίγους που είχαμε θαυμάσει το εσωτερικό του παλαιού αρχοντικού, μας γέμισε από εκείνη κιόλας τη φορά θαυμασμό και «θλίψη». Θλίψη, γιατί μέχρι τότε –και μέχρι τώρα ακόμη– δεν υπάρχει στην Ελλάδα οινοποιητικό κτήμα με τέτοιο αρχοντικό σε καίρια θέση. Και όταν στην επόμενη και ηλιόλουστη επίσκεψη αντικρίσαμε το παραδεισένιο περιβάλλον του Κτήματος και τις εγκαταστάσεις του, καταλάβαμε ότι το Κτήμα Μερκούρη είναι όχι μόνο πανέμορφο, αλλά και το πιο γοητευτικό από όλα τα επισκέψιμα οινοποιητικά κτήματα της Ελλάδας, και το μόνο που σε κάνει να νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε αγρόκτημα-οινοποιείο της Τοσκάνης ή σε μικρό Chateau του Bordeaux.
Ο Θεόδωρος Μερκούρης, ιδρυτής του Κτήματος, δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι τα εγγόνια του Βασίλης και Χρήστος Κανελλακόπουλος θα αξιοποιούσαν σε τέτοιο και τόσο καλόγουστο βαθμό το καμάρι του. Και ακόμη λιγότερο θα μπορούσε να υποθέσει ότι τα δύο αδέρφια θα τολμούσαν να βουτήξουν στα βαθιά, και όχι μόνο να γίνουν παραγωγοί κρασιού, αλλά και να δημιουργήσουν ένα από τα πιο δημοφιλή και αγαπητά κρασιά της Ελλάδας. Για αρκετά χρόνια το «Κτήμα Μερκούρη», το ομώνυμο κρασί, αρκούσε για να δείχνει μόνο του τι θα πει πραγματικά κρασί κτήματος, και μάλιστα καλό κρασί. Πίσω από την ετικέτα του βρισκόταν η λαχτάρα για δημιουργικότητα, το καλό γούστο και η φινέτσα που απαιτούνταν για την αξιοποίηση του Κτήματος καθώς και η καινοτόμος για τα τότε δεδομένα απόφαση των αδερφών Κανελλακόπουλων να γίνουν παραγωγοί κρασιού. Παρόλο που πέτυχαν, δεν έμειναν στο ομώνυμο «Κτήμα Μερκούρη»…
Το Κτήμα από την αρχή ταυτίστηκε με την κουλτούρα και την τέχνη. Γιατί τα δύο αδέρφια, με τη λεπτότητα, την ευγένεια και τη φινέτσα που τα διακρίνει, γνώριζαν ότι το κρασί είναι και πολύτιμο στοιχείο πολιτισμού. Και έτσι, πολύ πριν προχωρήσουν στην αύξηση της γκάμας των κρασιών του Κτήματος, φιλοξενούσαν σε κανονικούς ρυθμούς καλλιτεχνικές και επιστημονικές εκδηλώσεις.
Σήμερα, η γκάμα παραγωγής κρασιού του Κτήματος Μερκούρη μοιάζει με γοητευτικό μωσαϊκό, που οι ψηφίδες του είναι αποτελέσματα πειραματισμών με λευκές και κόκκινες ποικιλίες σταφυλιού – ελληνικές και διεθνείς. Και επειδή οι αδερφοί Κανελλακόπουλοι, εκτός από καλόγουστοι και ευγενικοί είναι και έξυπνοι και τολμηροί, στην γκάμα των κρασιών που παράγει το Κτήμα δεν υπάρχει ούτε υποψία Chardonnay ή Cabernet. Tο μέλλον θα δείξει όχι μόνο αν τα καινούρια τους κρασιά θα εξελιχθούν και θα επιβληθούν στη μνήμη του καταναλωτή, αλλά πάνω απ’ όλα αν η Ελλάδα είναι έτοιμη και για άλλα τέτοια οινοποιεία-κομψοτεχνήματα, για Κτήματα που τα κρασιά τους κρύβουν λαχτάρα για τη μαγεία του κρασιού.
Αβαντίς / Απόστολος Μούντριχας
Όταν πρωτοεμφανίστηκε, ο Απόστολος Μούντριχας, ήταν ένας άπειρος νεαρός γεμάτος ενθουσιασμό και πείσμα. Ήταν, κατά κάποιο τρόπο, τα χρόνια της «εκπαίδευσής» του, η περίοδος που του χρησίμευσε για να μάθει και να εξοικειωθεί με την πραγματικότητα και τους πολύπλοκους και απαιτητικούς κώδικες του κρασιού. Δεν ήταν εύκολη προσπάθεια, ούτε τόσο γρήγορη, αφού έτσι κι αλλιώς το κρασί θέλει υπομονή και σεβασμό.
Για να αρχίσει να απογειώνεται το όνομα «Αβαντίς», χρειάστηκε να περάσει κάποιος καιρός, πολύ περισσότερο που εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια περιοχή-ωκεανό μετριότητας. Σε τέτοιες περιοχές αν δεν προσέξεις ή αν δεν έχεις διάθεση να εξελιχθείς, ο κίνδυνος να σε καταπιούν οι συνθήκες και η λογική της μετριότητας είναι πολύ μεγάλος. Ευτυχώς, αρκετά γρήγορα φάνηκε ότι ο Απόστολος Μούντριχας ήταν και ανοιχτός και αποφασισμένος να πάει μπροστά.
Η προσπάθεια ξεκίνησε με το λευκό κρασί «Αβαντίς», το οποίο στην αρχή δεν έκρυβε παρά τη λαχτάρα του παραγωγού να εξελιχθεί. Και επειδή η εξέλιξη ήρθε σιγά σιγά, επειδή έβλεπες και τον ίδιο τον Απόστολο να αλλάζει και καθώς «πίνοντας έρχεται η όρεξη», κάποια στιγμή η γκάμα των κρασιών «Αβαντίς» άρχισε να πλουτίζει με νέες ετικέτες. Είχε έρθει ο καιρός και για κόκκινα κρασιά αλλά και για γλυκά.
Σήμερα το portfolio της «Αβαντίς» κοντεύει να φτάσει τις δέκα ετικέτες. Η γκάμα περιλαμβάνει κρασιά άσπρα, κόκκινα και γλυκά. Για την παραγωγή των καλύτερων κρασιών χρησιμοποιούνται σταφύλια από ιδιόκτητα αμπέλια – στην Εύβοια και στην περιοχή της Θήβας. Πολλοί πραγματικά παράγοντες έχουν αλλάξει προς το καλύτερο και καθώς συνεχίζουν να εξελίσσονται, δεν αποκλείεται αρκετά σύντομα να έχουμε καινούριες, ακόμη πιο ευχάριστες εκπλήξεις. Γεγονός πάντως παραμένει ότι η ποιότητα και το ενδιαφέρον των λευκών κρασιών παρουσιάζουν ραγδαία βελτίωση, το «απλό» Syrah έχει γίνει απολαυστικό, ενώ το σπάνιο και δυσεύρετο «Syrah Collection» αρχίζει να σταθεροποιείται ως ένα από τα καλύτερα κόκκινα Ελληνικά κρασιά.
Πού οφείλεται αυτή η πρόοδος; Τι κρύβει αυτή η διαρκής εξέλιξη, που κατάφερε έναν μικρό σε μέγεθος και νεαρό στην ηλικία οινοποιό να τον κάνει νησίδα ποιότητας σε ένα ωκεανό μετριότητας; Μα, δεν κρύβει τίποτα άλλο από το «μυστικό» κάθε επιτυχημένου οινοποιού, κάθε προόδου στο χώρο του κρασιού: τη λαχτάρα για εξέλιξη, το σταθερό προσανατολισμό στην ποιότητα και άπειρους κόπους και δουλειά!
Emery / Οικογένεια Τριανταφύλλου
Ρόδος, το Νησί των Ιπποτών. Μπαγιάτικη ίσως και παλιομοδίτικη έκφραση, που όμως καθρεφτίζει την πραγματικότητα ενός από τα ομορφότερα νησιά μας. Ενός τόπου που οι δυτικές επιρροές κάνουν ξεχωριστό και όπου ο κοσμοπολίτικος και ολόφρεσκος «αέρας» είναι γεμάτος γοητεία.
Σε ένα τέτοιο νησί, πανέμορφο και με αρκετά φανερό δυτικό feeling, είναι ευχάριστο ότι υπάρχουν οι ιδανικές συνθήκες για την αμπελουργία και την οινοποιία. Η οικογένεια Τριανταφύλλου, οικογένεια διακριτική και με ιπποτική στάση προς τη ζωή και τη δημιουργία, έπαιζε από παλιά καθοριστικό ρόλο στην οινοποιία. Όχι μόνο της Ρόδου ή των Δωδεκανήσων, αλλά ολόκληρου του Ανατολικού Αιγαίου. Σήμερα η δραστηριότητα της Emery (της πασίγνωστης οινοποιητικής τους φίρμας) είναι τόσο εδραιωμένη και ισχυρή, που η εταιρεία είναι η μεγαλύτερη ιδιωτική οινοποιία στο Ανατολικό Αιγαίο.
Πριν από λίγα χρόνια, όταν πρωτοεπισκεφθήκαμε την οινοποιία Emery, δεν περιμέναμε –είναι αλήθεια– αυτό που αντίκρισαν τα μάτια μας. Ψηλά στα βουνά της βρίσκεται το οινοποιείο και τα αμπέλια που χρησιμοποιεί η Emery. Έχουν λοιπόν οι Τριανταφύλλου στη διάθεσή τους εδαφικές και κλιματολογικές συνθήκες ιδαίτερα ευνοϊκές. Από την αρχή μπόρεσαν να φτιάξουν κρασιά αντάξια της διάθεσης τους για ποιότητα, υψηλό επίπεδο και έκφραση της τυπικότητας της περιοχής
– κρασιά δηλαδή που πάντα χαιρόμαστε να έχουμε στα ποτήρια μας. Γιατί, να μην το ξεχνάμε, το αρωματικό «Αθήρι» (λευκό) είναι ροδίτικη ποικιλία σταφυλιού, ενώ το «Αμοργιανό» (ροδίτικη ονομασία της Μανδηλαριάς) έχει εγκλιματίσει την κόκκινη προσωπικότητά του τόσο καλά, όσο πουθενά αλλού στο Αιγαίο. Η γλυκιά «νότα» συμπληρώνεται από την ιταλικής προέλευσης τοπική εκδοχή του Μοσχάτου (Moscato Trani), έτσι για να δώσει μια αίσθηση ολοκλήρωσης σε μια γκάμα κρασιών που έχει πολλά και καλά να πει και πρόκειται σύντομα να «πει» ακόμα πιο καλά και ακόμα πιο απολαυστικά.
Γιατί καθώς η οικογένεια Τριανταφύλλου (η επαφή μαζί τους μας το έδειξε ολοκάθαρα) θέλει πίσω από τις ετικέτες Emery να «κρύβεται» και η πραγματικότητα της Ρόδου, και η διάθεση για πρόοδο, δεν θα μπορούσε να αφήσει τα πράγματα στην τύχη τους και τις φιλοδοξίες της στάσιμες. Πολύ πολύ σύντομα θα δούμε και θα απολαύσουμε το νέο «μυστικό» των ετικετών: τα αποτελέσματα της αναβάθμισης των συνθηκών οινοποίησης, αλλά και της ακόμα βαθύτερης δουλειάς στο αμπέλι. Με άλλα λόγια, δεν θα δούμε απλώς ακόμη καλύτερα κρασιά Emery, αλλά πάνω απ’ όλα τη φιλοδοξία των Τριανταφύλλου για ευθυγράμμιση της οικογενειακής τους οινοποιίας με τη συνεχή καταξίωση.
Κτήμα Κατσαρού/ Δημήτρης Κατσαρός
Ξαφνικά το βράδυ, νιώσαμε να κρυώνουμε – και ας ήταν καλοκαίρι. Βρισκόμασταν βέβαια ψηλά, στην Κρανιά Ολύμπου, όπου το υψόμετρο φτάνει τα 750 μέτρα. Τόσο ψηλά, όσο διάλεξε ο Δημήτρης Κατσαρός να φυτέψει τα αμπέλια του και να φτιάξει το μικροσκοπικό (αρχικά) οινοποιείο του, γιατί γνώριζε ότι τα μεγάλα υψόμετρα και οι χαμηλές θερμοκρασίες αποτελούν εγγύηση και απαραίτητο συντελεστή ενός αμπελώνα μικρού αλλά μεγάλων φιλοδοξιών.
Το τόλμημα ήταν μεγάλο, έμοιαζε σχεδόν με ασέβεια: να είσαι δύο βήματα περίπου από τη Ραψάνη και να μην είσαι διατεθειμένος να ακολουθήσεις την «πεπατημένη». Έλα όμως που αυτοί που δείχνουν «ασεβείς», είναι στην πραγματικότητα οι πιο ευσεβείς άνθρωποι… Τόσο στη βαθιά πίστη στο όραμά τους όσο και στη θέρμη να καινοτομήσουν, να πάνε μπροστά και να δείξουν ότι η ανανέωση είναι η απόλυτη μορφή έκφρασης σεβασμού στην παράδοση.
Μπορεί, ξεκινώντας, ο Δημήτρης Κατσαρός να μη φανταζόταν πόσο μακριά θα τον πήγαινε η απόφασή του, εκτός από γιατρός να είναι και οινοποιός. Πιθανόν να μην ήξερε ότι εκείνο που αρχικά φαινόταν «πείραμα», θα κατέληγε γρήγορα να γίνει ένα φιλόδοξο project: σε μια ευρύτερη περιφέρεια γνωστή για την «ελληνικότητά» της, να εισαγάγει τα καινά δαιμόνια των διεθνών ποικιλιών και να κάνει τελικά τον κόσμο να τον θαυμάσει. Η επιτυχία ήταν τέτοια, αν και σχετικά αθόρυβη, που σιγά σιγά τα αμπέλια επεκτάθηκαν, το οινοποιείο μεγάλωσε και το αρχικό και αγαπητό κόκκινο «Κτήμα Κατσαρού» συμπληρώθηκε από το Chardonnay. Πριν από λίγα χρόνια, σε μια «κάθετη» γευστική δοκιμή όλων των μέχρι τότε εσοδειών του «Κτήματος Κατσαρού», είδαμε την Κρανιά να λάμπει και την οικογένεια του γιατρού να αισθάνεται δικαιωμένη και έτοιμη για ένα ακόμη πιο μακρύ ταξίδι. Γιατί δεν είναι δυνατόν να είσαι οινοποιός και να επαναπαύεσαι στις δάφνες σου: το κρασί είναι ταξίδι και περιπέτεια, πρόκληση να ξεπεράσεις τον εαυτό σου και να δώσεις όλο και πιο ισχυρή φωνή στο αμπέλι, κάνοντάς σε υπερήφανο για τα προϊόντα του, αλλά και δικαιώνοντάς σε για τους κόπους σου.
Πού την βρήκε όλη αυτή την ενέργεια ο Δημήτρης Κατσαρός για να τα κάνει όλα αυτά πραγματικότητα και να τα πάει ακόμη πιο μακριά, κανείς δεν ξέρει με ακρίβεια. Ίσως εκεί πού τη βρίσκουν όλοι οι οινοποιοί που δεν βλέπουν το κρασί απλώς ως προϊόν, αλλά ως τρόπο ζωής, παραγωγή ονείρου και προσφορά γοητείας και απόλαυσης. Εφόσον μάλιστα δείχνεις τόσο ενθουσιώδης γι’ αυτό που κάνεις, εφόσον έχεις βάλει σε αυτό όλη σου την πίστη και τη δύναμη και εφόσον, όπως ο Κατσαρός, δείχνεις με τα κρασιά σου ότι φτιάχνοντας κρασί εκφράζεις τη φύση και δημιουργείς ομορφιά, πολλοί είναι αυτοί που θα σε ακολουθήσουω: αυτοί οι οποίοι θα αγαπήσουν το κρασί σου κατ’ αρχάς, και αν είσαι πιο τυχερός (όπως ο Κατσαρός), και τα παιδιά σου. Πραγματικά, το Κτήμα Κατσαρού είναι έτοιμο για τη συνέχεια: ο υιός Ευριπίδης αρχίζει σιγά σιγά να παίζει το δικό του ρόλο, ώστε κάποια στιγμή να πάει τα επιτεύγματα του πατέρα του ακόμη πιο μακριά.
Εύχαρις / Χάρης Αντωνίου και Εύα Μαρία Boehme
Ήταν πριν από κάποια χρόνια στα εγκαίνια μιας έκθεσης ζωγραφικής: το vin d’honneur προερχόταν από τις πειραματικές οινοποιήσεις ενός Κτήματος κοντά στα Μέγαρα, δημιούργημα ενός φιλότεχνου και άγνωστου εκείνη την εποχή στον κόσμο του κρασιού.
Δεν χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια. Πολύ σύντομα τα ονόματα του Χάρη και της Εύας-Μαρίας άρχισαν να παίζουν ως σταθερή αξία στο «χρηματιστήριο του κρασιού». Το «Κτήμα Εύχαρις» άρχισε να κάνει όλο και πιο αισθητή την παρουσία του. Από εκείνη την πρώτη πειραματική μορφή τους, τα κρασιά είχαν ήδη φτάσει πολύ μακριά. Ο Χάρης και η Εύα-Μαρία άστραφταν από χαρά, όταν τα παρουσίαζαν σε ειδικές γευσιγνωσίες και κοσμικές εκδηλώσεις. Απόλυτα δικαιολογημένη χαρά, γιατί έβλεπαν τους κόπους τους να ανταμείβονται και η επένδυση να πιάνει τόπο. Και όμως, αν και μέσα στο ποτήρι εκτός από καλό κρασί βλέπαμε το πάθος, το πείσμα και την ενέργεια του δημιουργού, κάτι μας ξέφευγε.
Το ανακαλύψαμε στην πρώτη μας γνωριμία με το ίδιο το Κτήμα, του οποίου η επωνυμία είναι σύνθεση των ονομάτων του δημιουργού και της Γερμανίδας συντρόφου του.
Δεν αντικρίσαμε μόνο την πιο οργανωμένη και από τις πιο μεγάλες οινοποιητικές μονάδες σε ολόκληρη την Αττική. Ούτε είναι το «Κτήμα Εύχαρις» μόνο ένα πανέμορφο κτήμα με ένα τελειότατο οινοποιείο.
Το μάτι του επαγγελματία είδε –και οι συζητήσεις με τους ιδιοκτήτες και το προσωπικό του Κτήματος αποκάλυψαν– μια γιγάντια προσπάθεια, όπου και στο αμπέλι και στο οινοποιείο είχε «πέσει» πολύ χρήμα και είχαν επιστρατευτεί οι συμβουλές των καλύτερων specialists για δουλειά βάθους, ώστε να κάνουν τη γη και το σταφύλι να μιλήσουν με παραπάνω από άρτιο τρόπο.
Το Κτήμα Εύχαρις δεν παίζει χοντρό παιχνίδι με τις ελληνικές ποικιλίες σταφυλιού. Προτίμησε τη σιγουριά και τις δυνατότητες του Ασύρτικου, δίνοντας τη μερίδα του λέοντος στις διεθνείς ποικιλίες σταφυλιού, που μέχρι τώρα έχουν εντυπωσιάσει με τα αποτελέσματα και τη διαρκή βελτίωσή τους. Φαίνεται ότι οι συνθήκες του Κτήματος προσφέρονταν για την επιτυχημένη προσπάθεια εγκλιματισμού τους. Γι’ αυτό βλέπουμε κάθε τόσο ένα κρασί «Εύχαρις» να γίνεται από τα αγαπημένα μας, γι’ αυτό και ξένοι ειδικοί διαπίστωσαν και χάρηκαν τη σοβαρή δουλειά που γίνεται εκεί. Αυτός είναι ο λόγος, τελικά, που στα κρασιά «Εύχαρις» βλέπεις, και θα βλέπεις, τη γοητεία του bouquet και της γεύσης να κλείνει «πονηρά» το μάτι στην επιθυμία των ιδιοκτητών να τα πάνε μακριά, να τα φτάσουν πολύ ψηλά και να κάνουν την αγάπη του κρασιού αγάπη και χαρά ζωής.
Κτήμα Παυλίδη / Χριστόφορος Παυλίδης
Το Ασύρτικο είναι η μοναδική λευκή, ελληνική ποικιλία σταφυλιού, που συναντά σχεδόν ανενδοίαστη αποδοχή. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι σε μία από τις πιο χαρισματικές περιοχές της οινοποιητικής βόρειας Ελλάδας, την περιφέρεια Δράμας-Καβάλας, το Ασύρτικο παίρνει σιγά σιγά τη θέση του Sauvignon Blanc, όταν πρόκειται για την παραγωγή ποιοτικών λευκών κρασιών.
Φυσικά, ένας όχι πια αναδυόμενος, αλλά από τους σημαντικότερους εκπροσώπους αυτής της χαρισματικής περιοχής, το Κτήμα Παυλίδη, δεν ήταν δυνατόν να ξεχάσει το Ασύρτικο. Από την πρώτη κιόλας, σχετικά ντροπαλή και προσεκτική, εμφάνισή του πριν από λίγα χρόνια, το Κτήμα έδειξε τις διαθέσεις του: στο μοναδικό τότε (λευκό) κρασί, το Ασύρτικο είχε κυρίαρχη θέση στην ποικιλιακή σύνθεση. Και τώρα πια που η γκάμα του Κτήματος Παυλίδη έχει εμπλουτιστεί, υπάρχει η δυνατότητα και για ένα καθαρόαιμο «Ασύρτικο».
Γιατί όμως επεκτάθηκε και αυξήθηκε η γκάμα; Γιατί και πώς το Κτήμα Παυλίδη κατάφερε σε σύντομο σχετικά διάστημα να θεωρείται σημαντικός «παίκτης» στο χώρο του ελληνικού κρασιού; Αν πάει κανείς στην Κοκκινόγαια της Δράμας, θα διαπιστώσει το πώς. Αν γνωρίσει τον Χριστόφορο Παυλίδη και τα στελέχη του Κτήματος, θα καταλάβει το γιατί. Ο Παυλίδης είχε πολλά χρήματα. Βάζοντας τον πήχη πολύ ψηλά, προετοιμάστηκε για ένα μεγάλο άλμα, «ρίχνοντας» τα χρήματά του στη δημιουργία του Κτήματος με πολύ έξυπνο τρόπο. Επέλεξε όχι glamorous, αλλά ιδιαίτερα προικισμένους συνεργάτες. κατάλαβε έγκαιρα ότι η δημιουργία ενός οινοποιητικού κτήματος υψηλών φιλοδοξιών περνάει μόνο μέσα από τη συγκρότηση ενός ικανού, απολεσματικού corpus στελεχών.
Είναι δεδομένο και γνωστό ότι για να ικανοποιεί τα υψηλά standards του, μέσω του απόλυτου ελέγχου κάθε σταδίου της παραγωγής σταφυλιού, ένα φιλόδοξο οινοποιητικό κτήμα έχει δικά του αμπέλια. Η έκταση των αμπελιών του Κτήματος Παυλίδη είναι πια πολύ μεγάλη, επιτρέποντας και επιτυχημένους πειραματισμούς με ασυνήθιστες για την Ελλάδα ποκιλίες σταφυλιού (το ισπανικόTempranillo). Πέρα από τις πιο σύγχρονες καλλιεργητικές μεθόδους, ώστε να αναδειχθεί και το σταφύλι και η προσωπικότητα των συγκεκριμένων εδαφών, η επιλογή των αμπελοτεμαχίων πάει ακόμα πιο μακριά. Κάθε συγκεκριμένη ποικιλία σταφυλιού φυτεύτηκε μόνο σε αμπελοτεμάχια, στο μικροκλίμα των οποίων μπορούσε να εγκλιματιστεί. Στο λιτής, λειτουργικής και αφαιρετικά μοντέρνας αισθητικής οινοποιείο φτιάχνονται κρασιά, για να γοητεύουν με το πλούσιο, φρουτώδες και μοντέρνο στιλ τους, χωρίς παραχωρήσεις στη δυνατότητα παλαίωσης. Μπορεί να χρειαστεί κάποιος καιρός ακόμα μέχρι να αναδειχθεί ολοκληρωτικά το δυναμικό του Κτήματος Παυλίδη, αλλά στα, εξαιρετικά ήδη, κρασιά του «μυρίζεις» το μέλλον.
Σιγάλας / Πάρις Σιγάλας
Ένα νησί με καταπληκτικό αμπελοοινικό δυναμικό, που αρχίζει να αναβαθμίζεται στην εποχή των τεράστιων οικιστικών-τουριστικών πιέσεων. Ένα χαρισματικό και ηφαιστιογενές terroir, αλλά και μια εξίσου χαρισματική λευκή ποικιλία σταφυλιού (Ασύρτικο), που μπορεί να σταθεί με καμάρι δίπλα στις διάσημες διεθνείς ποικιλίες. Και, τέλος, ένας ντόπιος καθηγητής μαθηματικών, ο οποίος, όταν αποφάσισε να ριχτεί στην οινοποιία, δεν πρέπει να φανταζόταν ούτε σε τι είδους περιπέτεια έμπαινε ούτε πού τελικά θα έφτανε.
Ο Πάρις Σιγάλας από την Οία διέθετε, πέρα από τα προσόντα της γης, εξαρχής σταθερό προσανατολισμό προς την ποιότητα. Και γι’ αυτό χρησιμοποίησε πάντα σταφύλια από τα καλύτερα αμπελοτόπια του νησιού και τα αντιμετώπισε από την αρχή με προσοχή και σεβασμό. Η οινοποίηση γινόταν όλο και πιο ακριβής, και τα κρασιά του –από την αρχή καλά– όλο και καλύτερα. Σε σημείο μάλιστα που τώρα πια, χάρη στη «Σαντορίνη Σιγάλα» (η οποία μπορεί μια χαρά να παλαιωθεί), το Ασύρτικο της Σαντορίνης δείχνει το απίστευτο δυναμικό του, χαρακτηριζόμενο και ως το «ελληνικό Riesling»!
Ο Πάρις Σιγάλας έκανε και κάτι άλλο. Ήταν ο μόνος που αναβίωσε με τόση οινοποιητική επιτυχία μια ξεχασμένη και σχεδόν καταδικασμένη κόκκινη ποικιλία του νησιού, το «Μαυροτράγανο». Κι επειδή άρχισε να παίρνει και κάθε λογής πρωτοβουλίες στη Σαντορίνη, σχετικές πάντα με θέματα κρασιού, έφτασε να θεωρείται –και να είναι– από τους ισχυρούς άνδρες του Ασύρτικου και από τους leaders του κρασιού στη Σαντορίνη. Αν τον γνωρίσεις προσωπικά, θα καταλάβεις ότι αυτό που βλέπεις, μυρίζεις και γεύεσαι στα κρασιά του, είναι η απολυτότητα του χαρακτήρα του – αυτό που έκανε τον Πάρι Σιγάλα σπουδαίο οινοποιό, αυτό που σίγουρα χρειάζεται κάποιος για να γίνει σπουδαίος οινοποιός και το κρασί γενικά να πάει μπροστά.
