Η λέξη «αλφαβητάρι» σωστά εκφράζει, αλλά δύσκολα προϊδεάζει για το πλούσιο σε έκταση και βάθος περιεχόμενο αυτού του ιδιαίτερου λεξικού: στις σελίδες του, ο ελεύθερος ταξιδευτής κι ερευνητής Γιώργος Πίττας αντιμετωπίζει μέσα σε 500 λήμματα το θέμα «γαστρονομία» πολύπλευρα («ολιστικά» το χαρακτηρίζει ο ίδιος) με ένα μοναδικό πάντρεμα προϊόντων, μαγειρικής παράδοσης, ιστορίας και λαογραφίας, συμπεριφορών και εκδηλώσεων, εμβληματικών προσώπων και μαγαζιών. Έτσι, συνθέτει «ένα πέλαγος γεμάτο εκπλήξεις για το εύρος της γαστρονομικής εμβέλειας», για να χρησιμοποιήσω τα εύστοχα δικά του λόγια – άλλωστε, η γαστρονομία ενός τόπου προκύπτει από το ζύμωμα της γης, του ανθρώπου και της ιστορίας.
Ένα από τα καλύτερα πράγματα που έφτασαν στα χέρια μας κατά τη διάρκεια του 2020, το «Αλφαβητάρι» αυτό δεν είναι απλά ένα βιβλίο που πλουτίζει τις γνώσεις σου, αλλά ένα ταξίδι που διατρέχει την Ελλάδα και σε ξεναγεί στην καρδιά της ελληνικής γαστρονομίας. Ένα ταξίδι γεμάτο εκπλήξεις, ομορφιά και συγκίνηση σε τραπέζια και πανηγύρια, σε καφενεία και ταβέρνες, σε προϊόντα και γεύσεις, σε διαδρομές παράλληλες με την ιστορία του τόπου. Ξεναγός μας σ΄ αυτό το ταξίδι, ένας «θηρευτής της Ελλάδας, της φύσης, της ζωής, της μνήμης», όπως αυτοπροσδιορίζεται ο Γιώργος Πίττας.
Θα διαβάσεις για πράγματα που γνωρίζεις, αλλά κι αυτό που ίσως δεν γνωρίζεις, και θα πλουτίσεις τις γνώσεις σου με λήμματα όπως «μπρασκοουρές», «γούνα», «μπουμπάρι», «κεσκέσι» και «καρίκι», για παράδειγμα. Ανάμεσά τους, θα παρελαύσουν τα παραδοσιακά μας τυριά και αλλαντικά, οι ποικιλίες αμπέλου, τα «φαγητά του πανηγυριού», τοπικές τεχνικές όπως το κρητικό «οφτό», η «γουρουνοπούλα» και τόσα άλλα. Αλλά συγχρόνως, θα μάθεις τι γίνεται στο πανηγύρι του Αη Γιάννη στη Βρυκούντα της Καρπάθου, ή πώς μαγειρεύει το «πατατάτο» ο Βαγγέλης Μενδρινός στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στην Αμοργό…
Θα ταξιδέψεις στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, στο οροπέδιο Λασιθίου, στο Αιγαίο Πέλαγος -για ν’ αναφέρω λίγα μόνο. Θα μάθεις για τους περιστεριώνες της Τήνου, για τα ηπειρώτικα γεφύρια, για τα πυργόσπιτα της Μυτιλήνης, για τους ξυλόφουρνους και τους νερόμυλους. Θ’ ανακαλύψεις τη σημασία που έχουν τα κυπαρίσσια ή οι πεζούλες για την ελληνική ύπαιθρο, θα γνωρίσεις τα κεραμικά της Σίφνου, τα ρακοκάζανα, τα πατητήρια και τους ταρσανάδες. Θα συναντήσεις πρόσωπα που έβαλαν ένα λιθαράκι στη γαστρονομία μας, σαν τον Γιώργο Χατζηγιαννάκη, ή τον Θανάση Παπαϊωάννου. Θα διαβάσεις για τον ρόλο του καφενείου -με ιδιαίτερη αναφορά σε αυτά της Κρήτης και της Λέσβου-, θα ξεναγηθείς σε παλιά καφενεία που επιβιώνουν και σε σύγχρονα εστιατόρια και μάγειρες που έχουν κάτι να πουν.
Κι ακόμα, θα σταθείς με πολύ ενδιαφέρον σε συμπεριφορές και συνήθειες που εκφράζουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και την ψυχή του Έλληνα, με λήμματα όπως το «Γύρω από το τραπέζι», το «Κέρασμα» και το «Λογαριασμό, παρακαλώ!» -- σ’ αυτό το τελευταίο, η ισότιμη «μοιρασιά» του λογαριασμού πόσο όμορφα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στον τόπο μας «μοιραζόμαστε ισότιμα τη χαρά που νιώσαμε τρώγοντας όλοι μαζί»!
Εύστοχη και κατατοπιστική η μικρή αναφορά στην ιστορική εξέλιξη της ελληνικής γαστρονομίας, με πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση της «κρίσιμης τριακονταετίας 1990-2020».
Στα συν του βιβλίου, οι 700 φωτογραφίες που συνοδεύουν όλα τα λήμματα και «μιλάνε» μαζί με το κείμενο και τα ιδιαίτερα φροντισμένα παραρτήματα και ευρετήρια στο τέλος. Λόγος βιωματικός, απλός και καθαρός, συμπυκνωμένος και περιεκτικός, μεταφέρει την εμπειρία μπαίνοντας στην ουσία.
Γνωστός μας και από προηγούμενα βιβλία του, ο Γιώργος Πίττας είναι ένας άνθρωπος που χρόνια τώρα οργώνει τη χώρα, ερευνά και καταγράφει εμπειρίες όχι σαν τρίτος, αλλά συμμετέχοντας και απολαμβάνοντας με καρδιά και ψυχή τα δρώμενα. Κινήσεις του, όπως το «Ελληνικό Πρωινό» που καθιερώθηκε από το Ξ.Ε.Ε. έβαλαν ένα σημαντικό λιθαράκι στη γνωριμία Ελλήνων και ξένων ταξιδιωτών με το τοπικό τραπέζι. Φαντάζομαι ήδη την ευχάριστη έκπληξη που θα νιώσει ο -ψαγμένος- τουρίστας όταν ξεφυλλίσει αυτό το βιβλίο, ανακαλύπτοντας μια Ελλάδα που δεν υποψιάζεται (το βιβλίο θα κυκλοφορήσει και στα Αγγλικά).
Ο τελευταίος λόγος γι’ αυτό το Αλφαβητάρι, στον ίδιο: «είναι το αποτύπωμα ενός ταξιδευτή που έζησε στιγμές γεμάτες συγκίνηση και χαρά, στιγμές φευγαλέας πληρότητας. Αυτόν τον βιωματικό πλούτο, την εμπειρία, τη γνώση και τα συναισθήματά του, θέλει να τα μοιραστεί με τους αναγνώστες του βιβλίου».
Εγώ, πάλι, θα μοιραστώ σίγουρα αυτό το βιβλίο με όσους αγαπώ.
«Αλφαβητάρι της ελληνικής γαστρονομίας», Γ. Πίττας , έκδοση «Γαστρονομικές Κοινότητες Ελλάδος ΑΜΚΕ» - pittas.g@gmail.com